Bảo vệ và phát huy tối đa lợi ích quốc gia, dân tộc luôn là nhiệm vụ hàng đầu của mọi quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, lợi ích quốc gia, dân tộc của từng nước phải hài hòa với lợi ích của các nước khác, đồng thời phù hợp với môi trường hợp tác quốc tế, các các luật lệ, quy định trong các thoả thuận và cam kết quốc tế mà quốc gia tham gia.

Đối với Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam đã rút ra năm bài học kinh nghiệm, trong đó bài học thứ tư nhấn mạnh “phải đặt lợi ích quốc gia - dân tộc lên trên hết”. Hiện nay, tình hình thế giới và khu vực đang diễn biến nhanh chóng, khó lường và ngày càng phức tạp. Sự gia tăng cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, đặc biệt là cạnh tranh Mỹ - Trung, sự phát triển và ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ của Cách mạng Công nghiệp 4.0, một số điểm nóng vẫn còn phức tạp như tình hình Biển Đông, vấn đề hạt nhân Iran và Triều Tiên,... và sự nổi lên của các thách thức an ninh phi truyền thống như dịch bệnh (COVID-19), an ninh lương thực, an ninh mạng,... Bối cảnh mới này đặt ra những vấn đề mới đối với việc bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc của Việt Nam như: bảo vệ các lợi ích đi đôi với việc thực hiện có hiệu quả tiến trình Hội nhập quốc tế; bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, đặc biệt tại khu vực Biển Đông khi mà ngày càng nhiều nước can dự vào khu vực này; xác định và xử lý các thách thức về chủ quyền trong không gian mạng/chủ quyền số; xử lý mối quan hệ giữa độc lập tự chủ và hội nhập quốc tế; các thách thức đối với duy trì đà phát triển nhanh và bền vững đồng thời bảo vệ môi trường, bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội.